Hormonen zijn essentiële chemische boodschappers die door verschillende klieren in ons lichaam worden geproduceerd en via de bloedbaan naar doelorganen worden getransporteerd. Deze natuurlijke stoffen reguleren tal van lichaamsfuncties, van groei en ontwikkeling tot stofwisseling en voortplanting. Het hormoonsysteem, ook wel het endocriene systeem genoemd, werkt als een complex netwerk dat zorgt voor communicatie tussen verschillende organen en weefsels.
Verschillende klieren produceren specifieke hormonen die elk hun eigen functie hebben:
Een gezonde hormonale balans is cruciaal voor optimale gezondheid en welzijn. Wanneer hormonen uit balans raken door ziekte, leeftijd of andere factoren, kan hormoontherapie een effectieve behandeling zijn. In Nederland wordt hormoontherapie voorgeschreven door artsen voor verschillende aandoeningen, zoals menopauze-klachten, schildklierproblemen of hormonale tekorten.
Oestrogeen en progesteron zijn de belangrijkste vrouwelijke geslachtshormonen die de menstruatiecyclus, vruchtbaarheid en vele andere lichaamsfuncties reguleren. Oestrogeen is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van vrouwelijke geslachtskenmerken en speelt een rol bij botgezondheid, terwijl progesteron de baarmoeder voorbereidt op zwangerschap en de menstruatiecyclus reguleert.
In Nederland zijn verschillende hormonale anticonceptiemiddelen beschikbaar op recept. Bekende merknamen van anticonceptiepillen zijn:
Naast de pil zijn er andere hormonale opties zoals het Mirena-spiraal, NuvaRing en hormonale pleisters. Deze methoden bieden langdurige bescherming en kunnen ook helpen bij menstruatieklachten. Belangrijke bijwerkingen kunnen hoofdpijn, stemmingswisselingen en een verhoogd risico op trombose omvatten. Regelmatige controle door een arts of verloskundige is daarom essentieel voor veilig gebruik.
Testosteron is het belangrijkste mannelijke geslachtshormoon dat essentieel is voor de ontwikkeling en het behoud van mannelijke kenmerken. Het speelt een cruciale rol bij spiermassa, botdichtheid, libido, stemming en energieniveau. Bij mannen wordt testosteron voornamelijk geproduceerd in de testikels.
Een tekort aan testosteron kan zich uiten door verschillende symptomen:
In Nederland zijn verschillende vormen van testosteronvervanging beschikbaar, waaronder gels, injecties en pleisters. De keuze voor een specifieke behandeling hangt af van individuele voorkeuren en medische overwegingen. Regelmatige monitoring door een arts is essentieel om de effectiviteit te beoordelen en mogelijke bijwerkingen zoals verhoogde rode bloedcellen of prostaatproblemen te detecteren.
De schildklier is een vlindervormig orgaan in de hals dat cruciale hormonen produceert voor het reguleren van het metabolisme. De belangrijkste hormonen zijn thyroxine (T4) en trijoodthyronine (T3), die de energieproductie, hartslag, lichaamstemperatuur en vele andere lichaamsfuncties beïnvloeden.
Bij hypothyreoïdie produceert de schildklier te weinig hormonen, wat leidt tot symptomen zoals vermoeidheid, gewichtstoename, koude intolerantie en depressie. Hyperthyreoïdie daarentegen ontstaat bij overproductie van schildklierhormonen en veroorzaakt symptomen zoals gewichtsverlies, hartkloppingen, nervositeit en warmte-intolerantie.
Levothyroxine, verkrijgbaar onder merknamen zoals Thyrax en Euthyrox, is de standaardbehandeling voor hypothyreoïdie. Dit synthetische T4-hormoon moet worden ingenomen:
Regelmatige bloedcontroles van TSH-waarden zijn noodzakelijk om de juiste dosering te bepalen en aan te passen, meestal elke 6-8 weken na dosiswijziging en daarna jaarlijks.
De overgang, ook wel menopauze genoemd, is een natuurlijk proces waarbij de eierstokken geleidelijk stoppen met het produceren van oestrogeen en progesteron. Deze hormonale veranderingen kunnen verschillende klachten veroorzaken, zoals opvliegers, nachtzweten, slaapproblemen, stemmingswisselingen en droge slijmvliezen.
Hormoonvervangende therapie kan effectieve verlichting bieden bij overgangsklachten. In Nederland zijn verschillende HVT-preparaten beschikbaar, waaronder tabletten, pleisters, gels en lokale behandelingen zoals crèmes en zetpillen. Deze medicijnen bevatten meestal oestrogeen alleen of een combinatie van oestrogeen en progesteron.
HVT heeft zowel voordelen als risico's. Voordelen omvatten vermindering van opvliegers, bescherming tegen botontkalking en verbetering van de levenskwaliteit. Echter, langdurig gebruik kan het risico op borstkanker, bloedstolsels en beroertes verhogen. Een zorgvuldige afweging door uw arts is daarom essentieel.
Voor vrouwen die HVT niet kunnen of willen gebruiken, zijn er alternatieve opties zoals plantaardige preparaten, voedingssupplementen en niet-hormonale medicijnen die kunnen helpen bij het verlichten van overgangsklachten.
Het is cruciaal om hormoonpreparaten precies volgens voorschrift te gebruiken. Neem medicijnen op hetzelfde tijdstip elke dag en sla geen doses over. Bij pleisters en gels moet u zorgen voor een schone, droge huid en de toedieningsplaats regelmatig wisselen.
Bewaar hormonale medicijnen op kamertemperatuur, uit de buurt van vocht en licht. Controleer altijd de houdbaarheidsdatum en bewaar medicijnen buiten bereik van kinderen. Sommige preparaten vereisen koeling - controleer het etiket voor specifieke bewaarinstructies.
Neem contact op met uw arts of apotheker bij:
Hormoonpreparaten kunnen interacties hebben met bloedverdunners, epilepsiemedicatie en bepaalde antibiotica. Contra-indicaties omvatten actieve leverziekte, onverklaard vaginaal bloedverlies en bepaalde vormen van kanker.
