HIV (Human Immunodeficiency Virus) is een virus dat het immuunsysteem van de mens aanvalt en verzwakt. Het virus infecteert specifiek CD4+ T-cellen, ook wel helpercellen genoemd, die cruciaal zijn voor de afweerreactie van het lichaam tegen infecties en ziekten. Wanneer HIV deze cellen vernietigt, wordt het immuunsysteem geleidelijk zwakker.
Het is belangrijk om te begrijpen dat HIV en AIDS niet hetzelfde zijn. HIV is het virus zelf, terwijl AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) het eindstadium van een onbehandelde HIV-infectie is. Met moderne behandeling kunnen mensen met HIV een vrijwel normale levensverwachting hebben zonder ooit AIDS te ontwikkelen.
HIV wordt voornamelijk overgedragen via onbeschermd seksueel contact, gedeeld gebruik van spuiten, van moeder op kind tijdens zwangerschap of borstvoeding, en via besmet bloed. Vroege symptomen kunnen griepachtige klachten zijn zoals koorts, vermoeidheid en gezwollen lymfeklieren. Vroege detectie door middel van regelmatige testen is essentieel voor een succesvolle behandeling.
In Nederland zijn verschillende testmethoden beschikbaar voor HIV-diagnostiek. Deze omvatten sneltests die binnen 15-30 minuten resultaat geven, en uitgebreide laboratoriumtests die nauwkeuriger zijn maar langer duren voor de uitslag.
HIV-testen kunnen worden uitgevoerd op verschillende locaties:
Het testvenster voor HIV varieert afhankelijk van het type test. Moderne HIV-testen kunnen infecties detecteren tussen 2-6 weken na mogelijke blootstelling. Voor optimale betrouwbaarheid wordt aanbevolen om 3 maanden na risicovol contact te testen. Alle testmogelijkheden in Nederland waarborgen privacy en anonimiteit, waarbij counseling en nazorg standaard onderdeel zijn van het testproces.
Antiretrovirale therapie vormt de hoeksteen van de HIV-behandeling in Nederland. Deze medicijnen werken door het HIV-virus op verschillende momenten in zijn reproductiecyclus te remmen, waardoor de virale belasting wordt onderdrukt en het immuunsysteem kan herstellen.
Er zijn vier hoofdklassen van HIV-remmers beschikbaar, elk met een uniek werkingsmechanisme:
In Nederland wordt HIV altijd behandeld met een combinatie van minimaal drie verschillende antiretrovirale middelen uit verschillende klassen. Deze aanpak voorkomt resistentieontwikkeling en zorgt voor optimale virusonderdrukking. Regelmatige monitoring van de virale belasting, CD4-telling en mogelijke bijwerkingen zoals nieren- en leverfunctiestoornissen is essentieel voor een succesvolle behandeling.
De Nederlandse markt biedt een breed scala aan HIV-medicijnen, waaronder moderne eenmaal daagse combinatiepreparaten die de therapietrouw aanzienlijk verbeteren. Bekende merknamen zoals Biktarvy®, Genvoya® en Triumeq® combineren drie werkzame stoffen in één tablet.
De meeste moderne HIV-combinaties worden eenmaal daags ingenomen, bij voorkeur op hetzelfde tijdstip. Sommige preparaten vereisen inname met voedsel voor optimale absorptie, terwijl andere onafhankelijk van maaltijden kunnen worden ingenomen.
HIV-medicijnen kunnen belangrijke interacties hebben met andere geneesmiddelen, voedingssupplementen en zelfs bepaalde voedingsmiddelen. Het is cruciaal om alle medicatie af te stemmen met de behandelend arts.
Alle geregistreerde HIV-medicijnen zijn volledig vergoed via de Nederlandse zorgverzekering wanneer ze worden voorgeschreven door een HIV-specialist. De medicijnen worden uitsluitend geleverd via ziekenhuisapothekers of gespecialiseerde HIV-apotheken die ervaring hebben met deze complexe therapieën.
Pre-expositie profylaxe (PrEP) is een preventieve behandeling waarbij HIV-negatieve personen medicatie innemen om infectie te voorkomen. PrEP is geschikt voor mensen met een verhoogd risico op HIV-infectie, zoals mannen die seks hebben met mannen zonder condoomgebruik, personen met een HIV-positieve partner, of mensen die injectiemiddelen delen.
Post-expositie profylaxe (PEP) is een spoedbehandeling die binnen 72 uur na mogelijke HIV-blootstelling moet worden gestart. Deze behandeling duurt 28 dagen en kan infectie voorkomen als tijdig toegediend.
Voor PrEP wordt meestal Truvada of generieke varianten gebruikt. In Nederland is PrEP beschikbaar via huisartsen en GGD-locaties, en wordt vergoed door de basisverzekering voor mensen die voldoen aan de criteria. PEP is gratis beschikbaar in ziekenhuizen en bij de GGD. Regelmatige monitoring op bijwerkingen en nierfunctie is noodzakelijk bij beide behandelingen.
HIV-zorg in Nederland wordt geleverd door gespecialiseerde teams in academische ziekenhuizen en HIV-behandelcentra. Deze teams bestaan uit HIV-artsen, verpleegkundigen, apothekers, maatschappelijk werkers en psychologen die samenwerken voor optimale zorg.
Verschillende organisaties bieden ondersteuning aan mensen met HIV:
Discriminatie op basis van HIV-status is wettelijk verboden in Nederland. Medische privacy wordt strikt beschermd, en patiënten bepalen zelf wie geïnformeerd wordt over hun status. Met moderne behandeling hebben mensen met HIV een normale levensverwachting en kunnen zij veilig kinderen krijgen. Zwangere vrouwen ontvangen speciale zorg om moeder-kind-overdracht te voorkomen. Reguliere controles vinden plaats om virusniveaus, immuunsysteem en bijwerkingen te monitoren.
